Nektar kwiatowy
Nektar jest podstawowym surowcem, z którego powstaje miód. Charakteryzuje się słodkim smakiem oraz wonnym zapachem wytwarzanym przez kwiaty, zwabiającym owady zapylacze. Nektar jest pokarmem energetycznym dla wielu owadów, w tym dla pszczoły miodnej, która go zbiera, przetwarza na miód.
Nektar wydzielany jest przez gruczoły zwane nektarnikami. Niektóre gatunki roślin (gryka, lipa klon, ruta) posiadają otwarte nektarniki, przez co narażone są na bezpośrednie oddziaływanie czynników atmosferycznych (deszcz i wiatr). Pozostałe rośliny posiadają nektarniki częściowo zabezpieczone poprzez przykrycie ich łuskami (ogórecznik), włoskami a także ukryte w głębi kwiatu (nostrzyk, robinia akacjowa). Najtrudniej dostępny dla pszczół jest nektar koniczyny czerwonej, której nektarniki umieszczone są głęboko w rurce kwiatowej.
W przyrodzie występują również nektarniki pozakwiatowe, występujące na różnych częściach roślin, lub na ogonkach liściowych (brzoskwinie, czereśnie), przylistkach (wyka, bób), lub na listkach okrywy (chaber).
-
węglowodany (glukoza, fruktoza, sacharoza)
-
związki białkowe
-
aminokwasy,
-
kwasy organiczne,
-
witaminy (witamina C),
-
związki fosforowe
-
niekiedy związki trujące
Nektar w 30-90% składa się z wody oraz w 70% z cukrów. Zawartość cukrów w nektarze jest zróżnicowana. Zróżnicowanie to dotyczy najczęściej cukrów prostych oraz sacharozy. Badania przeprowadzone na nektarach wykazały, że skład chemiczny nektaru i zawarte w nim cukrów są charakterystyczną cechą gatunkową danej rośliny. Stwierdzono, że nektarniki, które są ukryte maja zdolność do produkcji wydzieliny o dużej zawartości sacharozy. Nektarniki odkryte z kolei w swym nektarze zawierają przeważającą ilość cukrów prostych. Warto podkreślić, że nektar zawierający większą ilość fruktozy staje się atrakcyjniejszy dla pszczół, ponieważ cukier ten jest słodszy od pozostałych cukrów.
Tabela 1. Procentowa zawartość cukrów w nektarze różnych roślin wg. L. Bornusa
|
Roślina
|
Glukoza i fruktoza
|
Sacharoza
|
Razem
|
|
Śliwa
|
4,5
|
8,4
|
12,9
|
|
Jabłoń
|
12,8
|
8,5
|
21,3
|
|
Lipa
|
8,1-11,6
|
17,8-19,3
|
28,6
|
|
Trojeść
|
1,3-4,0
|
26,7-27,2
|
29,6
|
|
Rzepak
|
45,1
|
0,0
|
45,1
|
|
Jasnota
|
9,6
|
32,8
|
42,4
|
|
Ogórecznik
|
18,5
|
34,5
|
53,0
|
Najbogatszym w aminokwasy jest nektar rzepaku. 100 g jego suchej masy zawiera 9,8 mg aminokwasów. Drugie miejsce pod tym względem zajmuje nektar pochodzący z robinii akacjowej (biała akacja), a ostatnie- nektar koniczyny białej.
Nektar jest ubogi w substancje mineralne. Zawiera ich przeciętnie 0,1-0,2%. Wśród nich wymienić można: sole potasu, sole wapnia i inne. Zawartość składników mineralnych zależna jest od gatunku rośliny. Nektar cebulowy zawiera około 30 razy więcej związków potasu niż nektar z facelii.
Lotne substancje zapachowe zawarte w nektarze mają decydujący wpływ na aromat miodu. Bardzo aromatyczny jest nektar baldaszkowatych (np. dzięgla, kolendry), a słabo aromatyczny- roślin motylkowatych (np. koniczyny, lucerny, komonicy). Wpływ na kolor miodu mają barwniki roślinne obecne w nektarze. Wśród nich wyróżnić można: żółty karoten, ciemnożółty i zielony ksantofil. Skrajnie ciemnego nektaru dostarcza gryka, a skrajanie jasnego pszczelnik mołdawski.
-
jabłkowy
-
cytrynowy
-
winowy
-
bursztynowy
-
szczawiowy
mają decydujący wpływ na odczyn, a powstałe z nich miody charakteryzują się specyficzną ostrością i kwaskowatym posmakiem.
Nektary niektórych roślin (naparstnica, bieluń, tojad, ostróżka, bagno, gryka, lipa) zawierają w niewielkich ilościach substancje trujące typu glikozydów (digitalna, eskulina, rutyna), alkaloidów (skopolamina, akonityna) a także saponin. Wśród nich są takie, które powodują zatrucie pszczół zbieraczek. Dojrzałe miody nie posiadają substancji trujących, podobnie jak nie posiadają przykrego zapachu cebulowego, ale niedojrzały miód ze znaczna domieszką nektarów z roślin trujących może stać się niekiedy przyczyną zatruć u ludzi.
Źródło:
Mieczysław Wojtacki.- Produkty pszczele i przetwory miodowe. PWRiL. Warszawa;
Leon Bornus - Encyklopedia pszczelarska. PWRiL. Warszawa.
do góry