Rok różnorodności biologicznej
Gdzie te rozłożyste stare jabłonie, grusze, śliwy i czereśnie, które ocieniały niegdyś opolskie pałace i wiejskie zagrody. Gdzie te odmiany owoców, z których nasze babcie piekły pyszne ciasta i wyrabiały konfitury?
Bieżący rok został ogłoszony przez ONZ "Rokiem różnorodności biologicznej"
ponieważ uznano, że zagrożenie dla bioróżnorodności stało się problemem światowym. W całej Europie, w tym również w Polsce, prowadzi się wiele działań mających na celu ochronę różnorodności biologicznej. Należy do nich m.in. czynna ochrona ginących gatunków roślin i zwierząt, promowanie rolnictwa ekologicznego i ekstensywnego oraz odtwarzanie starych odmian drzew i krzewów owocowych, które w wielu regionach naszego kraju zostały niemal zupełnie wyniszczone.
Gdzie te wainbyrny?
Po II wojnie światowej troską ówczesnych rządów była szybka i wielka produkcja. Stare odmiany drzew nie sprostały tym wymaganiom i zaczęły zanikać, w tym również piękne sady z rozłożystymi drzewami. Na ich miejscu pojawiły się szpalery nowych odmian niewielkich, niskopiennych drzewek owocowych dających obfite plony. Papierówki, kosztele, szare i złote renety, żeleźniaki oraz boikeny to stare odmiany jabłoni, które wraz ze starymi sadami poszły w zapomnienie.
Podobnie jak śliwka węgierka czy gruszki klapsy, konferencje, faworytki albo gruszki winne zwane na Górnym Śląsku "wainbyrnami", które czasem można jeszcze kupić na wsi.
Stare odmiany drzew owocowych osiągają duże rozmiary, rosną powoli, późno owocują, ale mają tak wiele walorów przyrodniczych, że powinny być dziś odtwarzane oraz pielęgnowane, gdyż tworzą odrębne, bardzo specyficzne ekosystemy. Są miejscem bytowania wielu gatunków pożytecznych owadów, rzadkich gatunków ptaków oraz siedliskiem dla pszczół, które dziś masowo wymierają od nadmiaru chemicznych środków ochrony roślin.
Stare sady stanowią również wyjątkowo urokliwy element krajobrazu, miejsce wytchnienia i odpoczynku. Szczególny nastrój panujący w starym sadzie, gdy roznosi się w nich słodka woń najpierw kwiatów, a potem owoców, wycisza wewnętrznie, uspokaja, koi rozedrgane nerwy.
Na Śląsku Opolskim największe nagromadzenie starych, niezwykle malowniczo położonych sadów z unikalnymi już odmianami drzew owocowych znajduje się na stokach Góry Świętej Anny, m.in. w Ligocie Górnej, Ligocie Dolnej, Górze Świętej Anny, Wysokiej, Porębie, Dolnej, które często otoczone są równie pięknymi ogrodzeniami z kamienia wapiennego.
Sporo starych sadów zachowało się również w miejscowościach położonych w dolinie Odry. W okolicach Góry Świętej Anny zachowało się również najwięcej drzew dawnych odmian czereśni, tak chętnie kupowanych na straganach przez pielgrzymów odwiedzających annogórskie sanktuarium. Owocowe odmiany czereśni pochodzą od wiśni ptasiej, gatunku, który w Polsce występuje dziko w lasach liściastych i mieszanych oraz śródpolnych zadrzewieniach, przede wszystkim na południu kraju. Dobre, soczyste jej odmiany od wieków budziły pożądanie.
Pierwsze sprowadził do Europy rzymski wódz i smakosz Lukullus, który sporą część majątku wydał na wystawne uczty. Wielkim smakoszem czereśni był również Napoleon, dla którego wyhodowano specjalną, żółtą odmianę. Obecnie jej liczne odmiany hodowane są w całej Europie. Drzewo to, obok orzecha włoskiego, należy do jednych z najbardziej okazałych drzew owocowych. Dorasta do 20 m wysokości i co roku może wydać nawet 300 kg owoców. Ich jedzenie to samo zdrowie, zwłaszcza dla osób mających kłopoty z sercem, reumatyzmem lub nerkami, gdyż zawarty w owocach potas usuwa z tkanek złoża soli.
Podobnie jak jabłka mają właściwości odtruwające i wspaniale odmładzają skórę. Leczniczą częścią czereśni są również ich szypułki owocowe, z których robi się napary łagodzące zapalenia dróg moczowych oraz chorób gardła.
Powrócić do starych odmian
Niestety, większość naszych starych, opolskich sadów powoli zamiera i znika z wiejskiego krajobrazu. Praktycznie nie spotkamy już także starych drzew owocowych przy opolskich pałacach i zamkach. Chore i usychające drzewa zostają wycięte, a ich miejsce zajmują nowe, niskopienne odmiany pozbawione szkodników. Podobny los spotyka aleje czereśniowe wokół Góry Świętej Anny, będące niejako symbolem tego miejsca.
Dawniej, praktycznie każda szosa, droga polna czy miedza była obsadzana tym pięknym drzewem owocowym. Obecnie wycina się coraz więcej starych, chorujących przydrożnych czereśni. Nikt jednak w ich miejsce nie sadzi nowych drzew, nie mówiąc już o wprowadzeniu dawnych odmian, które za kilkadziesiąt lat znikną zupełnie z opolskiego krajobrazu, a owoce z naszych stołów. Ratunkiem dla ginących odmian jest przeszczepianie ich na silne młode drzewka.
W Polsce akcje ochrony starych odmian owocowych rozpoczął w 1995 r. Park Krajobrazowy Doliny Dolnej Wisły. W tej okolicy słynnej z tradycji sadowniczych przeprowadzono spis starych sadów, założono szkółkę i bank genów. Starymi odmianami drzew owocowych zainteresowali się ekologiczni rolnicy oraz właściciele gospodarstw agroturystycznych. Stąd też konieczne jest i w naszym regionie rozpoczęcie tego typu akcji, która pozwoli na zachowanie dla przyszłych pokoleń opolskich kwitnących, starych sadów.
Źródło: Gazeta Wyborcza Opole
Ochrona różnorodności biologicznej w UE
19 stycznia br. Komisja Europejska zainaugurowała Międzynarodowy Rok Różnorodności Biologicznej poprzez przedstawienie dokumentu określającego przyszłe warianty polityki w dziedzinie różnorodności biologicznej. Pomimo dotychczasowych wysiłków nadal trwa wymieranie gatunków w alarmującym tempie i konieczna jest nowa perspektywa w celu zahamowania tych strat. Komunikat Komisji przedstawia taką perspektywę i cztery możliwe cele prowadzące do jej realizacji, różniące się pod względem poziomu ambicji. Celem jest rozpoczęcie i ułatwienie debaty między państwami członkowskimi zmierzającej do opracowania przed końcem tego roku ram unijnej polityki w dziedzinie różnorodności biologicznej po roku 2010. Należy wyznaczyć nowe cele, ponieważ obecne unijne i światowe cele w zakresie różnorodności biologicznej wygasają po 2010 r.
Stavros Dimas, unijny komisarz ds. środowiska, stwierdził: „Zwiększymy nasze wysiłki i wprowadzimy nową politykę i strategię na okres po roku 2010. Potrzebujemy nowej perspektywy i celu w zakresie różnorodności biologicznej, uwzględniających trwającą utratę gatunków i świadczących o znaczeniu, jakie ma dla nas to zagadnienie. Nie możemy sobie pozwolić na zaprzestanie walki z utratą różnorodności biologicznej, a wysoki poziom ambicji jest kwestią zasadniczą dla wsparcia naszej polityki w nadchodzącym okresie."
Jakie możliwe środki zaproponowano?
Przyjęty dziś komunikat proponuje perspektywę długoterminową (2050 r.) w zakresie różnorodności biologicznej, z czterema wariantami zakładającymi cel średnioterminowy (2020 r.) - podstawowy krok na drodze do realizacji wspomnianej perspektywy. W przedmiotowej perspektywie różnorodność biologiczna i funkcje ekosystemu, które przyroda udostępnia nam za darmo, są chronione, cenione i, o ile to możliwe, przywracane ze względu na ich niezaprzeczalną wartość, dzięki czemu przyczyniają się one do osiągnięcia dobrobytu gospodarczego i dobrostanu ludzi oraz zapobiegają katastrofalnym zmianom związanym z utratą różnorodności biologicznej.
Proponuje się cztery poziomy ambicji dla celu średnioterminowego (2020 r.), tak aby zrealizować wspomnianą perspektywę:
Wariant 1: Znaczne zmniejszenie tempa utraty różnorodności biologicznej i funkcji ekosystemu w UE do roku 2020.
Wariant 2: Zahamowanie utraty różnorodności biologicznej i funkcji ekosystemu w UE do roku 2020.
Wariant 3: Zahamowanie utraty różnorodności biologicznej i funkcji ekosystemu w UE do roku 2020 oraz przywrócenie ich tak szybko, jak to możliwe.
Wariant 4: Zahamowanie utraty różnorodności biologicznej i funkcji ekosystemu w UE do roku 2020 oraz przywrócenie ich tak szybko, jak to możliwe, wraz ze zwiększeniem udziału UE w zapobieganiu utracie różnorodności biologicznej na całym świecie.
Przedmiotowa perspektywa i cel pozwolą UE na stworzenie zdecydowanego wspólnego stanowiska przed zbliżającymi się międzynarodowymi negocjacjami na temat nowej perspektywy i celu w zakresie różnorodności biologicznej na świecie po roku 2010, które odbędą się jesienią w Nagoi (Japonia).
W dokumencie opisuje się także zakres kryzysu w dziedzinie różnorodności biologicznej oraz stan różnorodności biologicznej w UE i na świecie, jak również podkreśla główne czynniki utraty różnorodności biologicznej i jej konsekwencje dla środowiska, gospodarki i społeczeństwa jako całości. Przedstawia się w nim główne osiągnięcia i słabe strony obecnej polityki oraz nawiązuje się do międzynarodowych negocjacji.
Kontekst: na czym polega problem?
Różnorodność biologiczna jest poważnie zagrożona, gdyż gatunki giną w tempie od stu do tysiąca razy szybszym od normalnego. Ponad jedna trzecia poddanych ocenie gatunków jest zagrożona wymarciem, a szacowane 60 proc. funkcji ekosystemu Ziemi zostało zdegradowane w ostatnich 50 latach. Utratę tę powoduje działalność człowieka poprzez zmiany użytkowania gruntów, nadmierną eksploatację, niezrównoważone praktyki, zanieczyszczenie środowiska i wprowadzanie gatunków inwazyjnych, co prowadzi do zniszczenia siedlisk i gatunków oraz ich rozbicia i degradacji. Mają w tym udział również zmiany klimatu.
W 2001 r. UE postanowiła położyć kres utracie różnorodności biologicznej do roku 2010. Pomimo znacznych starań istnieją jednak wyraźne oznaki, że ten cel nie zostanie zrealizowany. Konsekwencje utraty różnorodności biologicznej mają szeroki zasięg: od zmian w skali mikro do załamania się całych ekosystemów i funkcji, takich jak dostarczanie żywności i wody oraz regulacja klimatu, co zagraża naszemu przyszłemu dobrobytowi. Różnorodność biologiczna ma również zasadnicze znaczenie dla osiągnięcia innych celów polityki, w szczególności bezpieczeństwa żywnościowego i zahamowania zmian klimatu, a także zapewnia środki utrzymania w tak różnorodnych sektorach jak rolnictwo, rybołówstwo i turystyka. Wyniki ostatniego badania „The Economics of Ecosystems and Biodiversity" (TEEB) świadczą o tym, że straty w świecie przyrody mają bezpośrednie reperkusje gospodarcze, których znaczenie jest w dużej mierze niedoceniane. Różnorodność biologiczna i funkcje ekosystemu są naturalnym bogactwem, które może odegrać kluczową rolę w przyszłych strategiach gospodarczych dążących do pobudzania wzrostu i dobrobytu. W związku z powyższym istnieje pilna potrzeba określenia nowego celu w zakresie różnorodności biologicznej po roku 2010.
Dalsze działania
Wkrótce przeprowadzone zostaną szczegółowe dyskusje z państwami członkowskimi, instytucjami europejskimi i innymi zainteresowanymi stronami. Zostaną one rozpoczęte na europejskiej konferencji wysokiego szczebla na temat „Wizji i celu w zakresie różnorodności biologicznej po roku 2010", która odbędzie się w Hiszpanii, w Madrycie, w dniach 26-27 stycznia 2010 r., i będą kontynuowane w celu osiągnięcia w nadchodzących miesiącach porozumienia na wysokim szczeblu. Na podstawie tego porozumienia i dalszych prac Komisja przedstawi do końca tego roku nową unijną strategię w dziedzinie różnorodności biologicznej zmierzającą do osiągnięcia uzgodnionego celu.
Źródło: serwis prasowy Komisji Europejskiej
Rozpoczyna się doroczna unijna konferencja na temat środowiska.
Jak zapobiegać utracie różnorodności biologicznej, nie hamując rozwoju cywilizacji, to jeden z największych współczesnych dylematów.
W tym tygodniu w Brukseli eksperci z całego świata będą poszukiwać odpowiedzi na to pytanie.
Jest to temat, któremu poświęca się aktualnie wiele uwagi. Walka z zanikaniem bioróżnorodności jest nie tylko jednym z najważniejszych celów UE w dziedzinie środowiska, lecz również tematem trwającego aktualnie Międzynarodowego Roku Różnorodności Biologicznej English ONZ.
W imprezach organizowanych w ramach Zielonego Tygodnia English wezmą udział naukowcy, biznesmeni, ekolodzy i urzędnicy państwowi, w sumie ponad trzy tysiące osób.
Bioróżnorodność to zróżnicowanie wszystkich żywych organizmów występujących w ekosystemach. Definicja ta obejmuje również różnorodność genetyczną. Dla ochrony ekosystemów na Ziemi potrzebna jest duża liczba różnorodnych siedlisk naturalnych.
Niszcząc siedliska roślin i zwierząt, człowiek wyrządził różnorodności biologicznej ogromne szkody. Według ONZ aktualnie gatunki zanikają w tempie stu- lub nawet tysiąckrotnie szybszym niż naturalne tempo wymierania gatunków. Zagrożona wyginięciem jest jedna trzecia z półtora miliona znanych nam gatunków roślin i zwierząt.
Konferencja będzie okazją, aby zastanowić się, jak nie dopuścić do tego, aby spełniły się najgorsze przepowiednie. Jednym z omawianych tematów będzie funkcjonowanie sieci obszarów chronionych w UE Natura 2000 oraz nowy portal służący scentralizowaniu informacji dotyczących bioróżnorodności w Europie.
Podczas Zielonego Tygodnia zostaną też wręczone Europejskie Nagrody dla Przedsiębiorstw Dbających o Środowisko English . Otrzymują je firmy, które na co dzień funkcjonują w sposób mający na celu walkę ze zmianami klimatu. Cztery wyróżnienia zostaną przyznane projektom łączącym przedsiębiorczość z dbałością o środowisko.
Wśród dziesięciu finalistów, wybranych spośród 141 kandydatów, znalazły się firmy Siemens, Grupo Ferrovial, Ecover i Findus.
do góry